پاسخ اجمالی:
در روايات اسلامى بحث هاى فراوانى درباره نكوهش «عجله» و ستايش «تأنى» و خويشتن دارى ديده مى شود كه نكات زيادى در آنها نهفته است. در اين احاديث «تأنّى» يك عطيّه الهى و «عجله» يك خوى شيطانى شمرده شده است. همان خويى كه انسان را در زندگى ناكام مى سازد، فرصت ها را از دست او مى گيرد، لغزش او را زياد مى گرداند، موجب پشيمانی اش مى شود و به هلاكتش مى افکند. در صورتى كه نقطه مقابل آن؛ يعنى، تأنّى و خويشتن دارى سبب كاميابى و پيروزى و بهره بردارى هرچند بيشتر از فرصت هاست.
پاسخ تفصیلی:
در روايات اسلامى بحث هاى فراوانى درباره نكوهش «عجله» و ستايش «تأنى» و خويشتن دارى ديده مى شود كه نكات زيادى در آنها نهفته است.
در حديثی آمده است که حضرت آدم به فرزندان خود چنين نصيحت كرد: «كُلُّ عَمَلٍ تُرِيدُونَ أَنْ تَعْمَلُوه،ُ فَتَوَقَّفُوا فِيهِ سَاعَةً، فَإِنِّي لَوْ تَوَقَّفْتُ لَمْ يُصِبْنِي مَا أَصابَنِي؛[1] هر كارى را كه مى خواهيد انجام دهيد، ساعتى درنگ و انديشه كنيد، چراكه اگر من ساعتى تامل و انديشه كرده بودم، آنچه بر سرم آمد، نمى آمد».
رسول خدا صلّى الله عليه و آله نیز مى فرمايند: «الْأَنَاةُ مِنَ اللَّهِ وَ الْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطَانِ؛[2] تأنّى و خويشتن دارى از سوى خداست و عجله و شتاب از شيطان است».
ايشان در حديث ديگرى در اشاره به خطرات شتابزدگی تصریح می کنند که: «إِنَّمَا أَهْلَكَ النَّاسَ الْعَجَلَةُ وَ لَوْ أَنَّ النَّاسَ تَثَبَّتُوا لَمْ يَهْلِكْ أَحَدٌ؛[3] عجله و شتاب مردم را هلاك كرده و اگر مردم داراى تأنّى و خويشتن دارى بودند، هيچ كس به هلاكت نمى رسيد».
نیز از همان حضرت نقل شده است که فرمود: «إِيَّاكَ وَ الْعَجَلَةَ، فَإِنَّكَ إِذَا عَجَّلْتَ، أَخْطَأْتَ حَظَّكَ؛[4] از عجله بپرهيز، زيرا هرگاه عجله كنى، نصيب و بهره خود را از دست خواهى داد».
همچنین حضرت على عليه السلام فرموده است: «مَعَ الْعَجَلِ، يَكْثُرُ الزَّلَلُ؛[5] لغزش هاى انسان، با عجله افزايش مى يابد».
آن امام در وصيّتى که در آستانه شهادتش براى فرزندش امام حسن عليه السلام داشتند، فرمودند:«أَنْهَاكَ عَنِ التَّسَرُّعِ بِالْقَوْلِ وَ الْفِعْلِ؛[6] تو را از شتابزدگى در سخن گفتن و عمل نهى مى كنم».
باز همان امام همام مى فرمايند: «الْعَجَلُ قَبْلَ الْإِمْكَانِ، يُوجِبُ الْغُصَّةَ؛[7] عجله پيش از فراهم شدن امكانات و مقدّمات كار، موجب اندوه است».
از همان حضرت عليه السلام آمده است: «مَنْ رَكِبَ الْعَجَلَ، رَكِبَتْهُ الْمَلَامَةُ؛[8] كسى كه بر مركب شتابزدگى سوار شود، ملامت و سرزنش بر دوش او سوار خواهد شد».
از حضرت علی علیه السلام همچنین این حدیث به دست ما رسیده است که فرمود: «مَنِ اسْتَطَاعَ أَنْ يَمْنَعَ نَفْسَهُ مِنْ أَرْبَعَةِ أَشْيَاءَ، فَهُوَ خَلِيقٌ بِأَنْ لَا يَنْزِلَ بِهِ مَكْرُوهٌ أَبَداً، قِيلَ: وَ مَا هُنَّ؟ قَالَ: الْعَجَلَةُ وَ اللَّجَاجَةُ وَ الْعُجْبُ وَ التَّوَانِي؛[9] كسى كه بتواند خويشتن را از چهار چيز باز دارد، سزاوار است كه هرگز امر ناخوشايندى براى او رخ ندهد، سؤال كردند، آن چهار چيز چيست؟ فرمودند: عجله، لجاجت، خودبينى و تنبلى».
امام صادق عليه السلام نیز مى فرمايند: «مَعَ التَّثَبُّتِ تَكُونُ السَّلَامَةُ وَ مَعَ الْعَجَلَةِ تَكُونُ النَّدَامَةُ؛[10] همراه تأنّى و خويشتن دارى، سلامت است و همراه عجله ندامت».
در اين احاديث «تأنّى» يك عطيّه الهى و «عجله» يك خوى شيطانى شمرده شده است. همان خويى كه انسان را در زندگى ناكام مى سازد، فرصت ها را از دست او مى گيرد، لغزش او را زياد مى گرداند، موجب پشيمانی اش مى شود و به هلاكتش مى افکند. در صورتى كه نقطه مقابل آن؛ يعنى، تأنّى و خويشتن دارى سبب كاميابى و پيروزى و بهره بردارى هرچند بيشتر از فرصت هاست.[11]
منبع:
اخلاق در قرآن
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.