آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اميرالمؤمنين عليه السلام در گفتاری حكيمانه نشانه هاى ظالمان و ستمگران را روشن مى سازد و نشان مى دهد كه ظالم، تنها كسى نيست كه حق ديگران را ببرد و آنها را در فشار قرار دهد، بلكه ظالم معناى وسيعى دارد. ایشان می فرماید: «ظالم سه نشانه دارد: به ما فوق خود از طريق نافرمانى ستم مى كند با قهر و غلبه، به زيردستان خويش با غلبه ستم مى كند، و جمعيت ستمگران را پشتيبانى مى كند».

اميرالمؤمنين علی عليه السلام در گفتاری حكيمانه نشانه هاى ظالمان و ستمگران را روشن مى سازد و نشان مى دهد كه ظالم، تنها كسى نيست كه حق ديگران را ببرد و آنها را در فشار قرار دهد، بلكه ظالم معناى وسيعى دارد. ایشان می فرماید: «لِلظَّالِمِ‏ مِنَ‏ الرِّجَالِ‏ ثَلَاثُ‏ عَلَامَاتٍ:‏ يَظْلِمُ مَنْ فَوْقَهُ بِالْمَعْصِيَةِ، وَ مَنْ دُونَهُ بِالْغَلَبَةِ، وَ يُظَاهِرُ الْقَوْمَ الظَّلَمَةَ؛[1] ظالم سه نشانه دارد: به ما فوق خود از طريق نافرمانى ستم مى كند با قهر و غلبه، به زيردستان خويش با غلبه ستم مى كند، و جمعيت ستمگران را پشتيبانى مى كند».  

غالبا مردم وصف ظالم را براى کسی که از ما فوق خود نافرمانی می کند، به کار نمى برند، بلكه او را عاصى و نافرمان مى دانند. ولى هرگاه آن را درست بشكافيم مى بينيم داشتن چنين خصلتى ظلم است. نه تنها از اين جهت كه ظلم معناى وسيعى دارد و هر چيزى كه در غير محل قرار دهند، نوعى ظلم محسوب مى شود، بلكه از اين رو كه واقعا ظلم و ستم بر شخص ما فوق است. زيرا ابهت او را دَرهَم مى شكند و ديگران را به او جسور مى سازد و به مديريت و فرماندهى او لطمه وارد مى كند و چه ظلم و ستمى از اين بدتر كه انسان مدير و مدبرى را در كار خود تضعيف يا فلج كند.

درباره ستم به زیردستان نیز باید گفت، چنین کاری مصداق روشن ستم است. اینكه انسان درباره زيردستانش موازين عدالت را رعايت نكند، حقوق آنها را محترم نشمرد، در ميان آنها تبعيض قائل شود، بيش از آنچه در توان دارند از آنها كار بخواهد، سوابق خدمت آنها را فراموش كند، در مشكلات به فكر آنها نباشد و يا حتى بعد از وفات شان از آنها يادى نكند.

درباره نشانه سوم ظلم نیز باید گفت که همكارى با ظالمان و ستمگران در هر مرحله كه باشد نوعى ظلم محسوب مى شود و به همين دليل معاونت ظالمان يكى از گناهان بزرگ در اسلام شمرده شده است و حتى در روايتى از رسول خدا صلّی الله عليه و آله مى خوانيم: «إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ، نَادَى مُنَادٍ، أَيْنَ‏ الظَّلَمَةُ وَ أَعْوَانُ‏ الظَّلَمَةِ وَ أَشْبَاهُ‏ الظَّلَمَةِ؟ - حَتَّى مَنْ بَرَى لَهُمْ قَلَماً وَ لَاقَ لَهُمْ دَوَاةً، قَالَ: فَيَجْتَمِعُونَ فِي تَابُوتٍ مِنْ حَدِيدٍ - ثُمَّ يُرْمَى بِهِمْ فِي جَهَنَّمَ؛[2] هنگامى كه روز قيامت فرا مى رسد، ندا كننده اى ندا مى دهد: ظالمان و كمك كاران آنها و شبيهان آنها كجا هستند؟ - حتى كسى كه قلمى براى آنها تراشيده و يا دوات آنها را براى نوشتن فرمان ظلم آماده كرده- پیامبر (ص) [در ادامه] فرمود: همه آنها را جمع مى كنند و در تابوتى از آهن مى نهند، سپس آنها را به جهنّم پرتاب خواهند كرد».

در حديث ديگرى از رسول خدا صلی الله علیه وآله مى بینیم که ایشان تصریح کرده است: «مَنْ مَشَى إِلَى ظَالِمٍ لِيُعِينَهُ وَ هُوَ يَعْلَمُ أَنَّهُ ظَالِمٌ فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ؛[3] كسى كه به سوى ستمگرى برود تا به او كمك كند در حالى كه مى داند او ظالم است، از اسلام خارج شده است».[4]

منابع:

پيام امام امير المومنين (ع)