پاسخ اجمالی:
در آموزه های اسلامی همان گونه كه ظلم كردن كار زشت و قبيحى است، پذيرش ظلم و زير بار ستم رفتن نيز غلط است. اصولا تسليم در برابر بيدادگران موجب تشويق ظلم و توسعه ستم و اعانت ظالم است. با این حال اگر مظلومان نتوانستند از خود دفاع کنند، وظیفه سایر آحاد جامعه اسلامی در قبال آنها چیست؟
اسلام براى حمايت از مظلوم و نجات وى از چنگال ظالم، به مسلمانان دستور مى دهد كه با ظالم بجنگند؛ حتّى اگر مظلوم غير مسلمان باشد. روايات متعدّدى در تأييد مضمون آيه 75 سوره نساء یعنی لزوم دفاع و حمایت از مظلوم وجود دارد. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «كسى كه حقّ مظلوم را از ظالم بگيرد [چه مظلوم مسلمان باشد، و چه غير مسلمان]، در بهشت با من خواهد بود».
پاسخ تفصیلی:
در آموزه های اسلامی همان گونه كه ظلم كردن كار زشت و قبيحى است، پذيرش ظلم و زير بار ستم رفتن نيز غلط است؛ چنان كه در سوره بقره، آيه 279 مى خوانيم: «لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ؛ نه ظلم كنيد و نه زير بار ظلم رويد».
اصولا تسليم در برابر بيدادگران موجب تشويق ظلم و توسعه ستم و اعانت ظالم است.[1] با این حال اگر مظلومان نتوانستند از خود دفاع کنند، وظیفه سایر آحاد جامعه اسلامی در قبال آنها چیست؟
اسلام براى حمايت از مظلوم و نجات وى از چنگال ظالم، به مسلمانان دستور مى دهد كه با ظالم بجنگند؛ حتّى اگر مظلوم غير مسلمان باشد. در آیه 75 سوره نساء می خوانیم: «وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيراً؛ چرا در راه خدا، و [براى رهايى] مردان و زنان و كودكانى كه [به دست ستمگران] تضعيف شده اند، پيكار نمى كنيد؟! همان افراد [ستمديده اى] كه مى گويند: پروردگارا! ما را از اين شهر كه اهلش ستمگرند، بيرون ببر [و رهايى ببخش] و از سوى خود، براى ما سرپرستى قرار ده و از جانب خود، يار و ياورى براى ما مقرر فرما».
روايات متعدّدى در تأييد مضمون آيه 75 سوره نساء یعنی لزوم دفاع و حمایت از مظلوم وجود دارد. پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله می فرماید: «مَنْ أَخَذَ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ، كَانَ مَعِي فِي الْجَنَّةِ مُصَاحِباً؛[2] كسى كه حقّ مظلوم را از ظالم بگيرد [چه مظلوم مسلمان باشد، و چه غير مسلمان]، در بهشت با من خواهد بود».
در حديث ديگرى از آن حضرت می خوانیم: «مَنْ سَمِعَ رَجُلَاً، يُنَادِي يَا لَلْمُسْلِمِينَ! فَلَمْ يُجِبْهُ، فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ؛[3] هركس صداى مظلومى را بشنود، كه از مسلمانان كمك مى طلبد، و به كمك او نشتابد، مسلمان نيست». اين روايت عام است و شامل غير مسلمانان نيز مى شود. بنابراين، طبق روايت فوق هركس نداى مظلوميّت مظلومى را بشنود، و استغاثه اش به گوش او برسد، و توانايى يارى رساندن به او را داشته باشد، و به ياری اش نشتابد مسلمان نيست.
امام على عليه السلام نیز خطاب به دو فرزند بزرگوارش امام حسن و حسين عليهما السلام فرمود: «كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْنا؛[4] دشمن ظالم و يار و كمككار مظلوم باشيد». در اين روايت نيز سخنى از مسلمانان نيست. بنابراين، دفاع از مظلوم وظيفه هر مسلمانى است؛ هر چند مظلوم غير مسلمان باشد.[5]
در حديث دیگرى از امام امير المؤمنين عليه السلام مى خوانيم: «أحْسَنُ العَدْلِ نُصْرَةُ المَظْلُومِ؛[6] برترين عدالت يارى مظلومان است».[7] آن حضرت در بیان دلیل پذیرش حكومت،[8] انگيزه خويش را ظلم ستيزى در برابر گرسنگى مظلومان و شكم بارگى ظالمان مى داند.[9]
همچنین امام حسين عليه السلام در يكى از خطبه هایش در ضرورت فريضه امر به معروف و نهى از منكر مى فرمايد: «وَ ذَلِكَ أَنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ دُعَاءٌ إِلَى الْإِسْلَامِ مَعَ رَدِّ الْمَظَالِمِ وَ مُخَالَفَةِ الظَّالِمِ وَ قِسْمَةِ الْفَيْءِ وَ الْغَنَائِمِ وَ أَخْذِ الصَّدَقَاتِ مِنْ مَوَاضِعِهَا وَ وَضْعِهَا فِي حَقِّهَا؛[10] اينكه خداوند روى امر به معروف و نهى از منكر تكيه كرده است، بدين جهت است كه سبب دعوت مردم به سوى اسلام و ردّ مظالم و مخالفت با ظالم و تقسيم فىء و غنائم و اخذ صدقات و مصرف آن در جايگاه اصلى اش مى شود...». [11]
منابع:
1. از تو سوال مى كنند (مجموعه سوالات قرآنى از پيامبر اكرم (ص))
2. پنجاه درس اصول عقايد براى جوانان
3. پيام امام امير المومنين عليه السلام
4. دائرة المعارف فقه مقارن
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.