عجله و شتابزدگی در تصمیم گیری ها و به خرج ندادن بردباری و حوصله در کارها و اقدامات، می تواند عواقب و پیامدهای بسیار پر ضرر و غیرقابل جبرانی برای فرد و جامعه داشته بشد؛ عواقب و پیامدهایی که در روایات اسلامی نیز به آنها اشاره شده است و برخی شان عبارت اند از: اتلاف وقت و نيرو؛ يأس و نااميدى؛ ندامت و پشيمانى؛ هجوم اندوه و غصه؛ فزونى لغزش ها.
عجله و شتابزدگى به اين معنا است كه انسان، پيش از فراهم شدن مقدمات انجام كار، اقدام به انجام آن كند. كارى كه نتيجه آن چيزى جز شكست يا انجام ناقص نخواهد بود. اين بدان مى ماند كه انسان ميوه را پيش از رسيدن و قابل استفاده شدن از درخت بچيند؛ كارى كه نتيجه اش ضايع شدن ميوه يا كم شدن فايده آن است.
نقطه مقابل «عجله» و شتابزدگى، «تأنّى»، صبر، خويشتن دارى، تحمّل، حوصله، طمأنينه و وقار است. البته «عجله» را نبايد با «سرعت» كه بار مثبت دارد، اشتباه گرفت.
فلسفه مهم «صبر» رسيدن به هدف هاى عالى است؛ انسان وقتي بخواهد هر كار مثبتى انجام دهد، چه بسا با مشكلات فراوانى مواجه است و لذا بايستي در برابر مشكلات و حرف و حديث‌ها، صبر و حوصله به خرج داد و الا اگر صبر و حوصله نباشد انسان از كار خير صرفنظر مى كند.
خداوند در آیه 114 سوره «طه» پيامبر اسلام(ص) را از «عجله و شتاب» باز مى دارد و مى فرمايد: «در مورد قرآن عجله مكن، پيش از آن كه وحى آن بر تو تمام شود و بگو پروردگارا! علم مرا افزون كن». دقت در این آیه و آیات دیگری که در این خصوص نازل شده است ما را متوجه این حقیقت می کند که گرچه عجله پیامبر(ص) در دريافت وحى يا تلاوت بر اصحاب يا تقاضاى نزول وحى، همه به خاطر عشق و شوق او به هدايت انسان ها بود، ولى حتّى در اين كار نيز بايد با صبر و حوصله گام برداشت.
«عجله و شتابزدگى» به عنوان يك خوى زشت و ناپسند كه در اعمال انسان به صورت هاى گوناگون آشكار مى شود، به اين معنى است كه انسان، پيش از فراهم شدن مقدمات انجام كار، اقدام به انجام آن كند، كارى كه نتيجه آن چيزى جز شكست يا انجام ناقص نخواهد بود. مانند این که انسان ميوه را پيش از رسيدن و قابل استفاده شدن از درخت بچيند؛ كارى كه نتيجه اش ضايع شدن ميوه يا كم شدن فايده آن است.
الإمامُ عليٌّ(عليه السلام)
نَفَسُ الْمَرْءِ خُطاهُ إلى أجَلِهِ
نَفَسهاى آدمى گامهاى او به سوى مرگ است
ميزان الحکمه، جلد 1، ص 44