آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

كمتر صفتى از صفات رذيله است كه به اندازه غضب ويرانى به بار مى آورد و اگر فهرستى از آثار سوء غضب نوشته شود، معلوم مى گردد كه اثرات سوء آن از بسيارى از اخلاق رذيله بيشتر است؛ از جمله: 1. به هنگام هيجان غضب، عقل به كلى از كار مى افتد؛ 2. غضب موجب تباهى ايمان است؛ 3. غضب منطق انسان را خراب مى كند و به گزافه گويى و باطل گويى وا مى دارد؛ 4. یکی ديگر از پيامدهاى سوء غضب، آشكار شدن عيوب پنهانى انسان است؛ 5. خشم و غضب راه شيطان را به سوى انسان باز و به او نزديك مى سازد. 

كمتر صفتى از صفات رذيله است كه به اندازه غضب ويرانى به بار مى آورد و اگر فهرستى از آثار سوء غضب نوشته شود، معلوم مى گردد كه اثرات سوء آن از بسيارى از اخلاق رذيله بيشتر است؛ از جمله:

1. به هنگام هيجان غضب، عقل به كلى از كار مى افتد، و انسان ديوانه وار حركاتى را انجام مى دهد كه نه تنها مايه تعجب همه اطرافيانش مى گردد، بلكه خود او نيز بعد از فرو نشستن آتش غضب، از كارهايى كه در آن حال انجام داده است در تعجب و وحشت فرو مى رود. در آن حال گاهى ديوانه وار به هركس حتى نزديكترين دوستان خود حمله مى كند. دست او تا مرفق در خون بى گناهان فرو مى رود، مى زند، دَرهَم مى شكند، مى كوبد و ويران مى كند، درست همانند يك ديوانه خطرناك. لذا اميرمؤمنان على عليه السّلام در حديثى مى فرمايد: «الْغَضَبُ يُفْسِدُ الْأَلْبَابَ وَ يُبَعِّدُ مِنَ الصَّوَابِ‏؛[1] غضب عقل آدمى را فاسد مى كند، و انسان را از كار صحيح دور مى سازد».

در روايات اسلامى آمده است كه اگر بخواهيد ميزان عقل انسانها را به دست آوريد، به مقدار مالكيت آنها بر نفس و اعصاب شان به هنگام غضب نگاه كنيد؛ در حديثى از امام حسن مجتبی عليه السّلام آمده است: «لَا يُعْرَفُ الرَّأْيُ إِلَّا عِنْدَ الْغَضَبِ‏؛[2] فقط در موقع غضب مى توان عقل و رأى افراد را سنجيد».

2. غضب موجب تباهى ايمان است. زيرا افراد عصبانى نه تنها مرتكب گناهان كبيره مى شوند كه با ايمان صحيح سازگار نيست، بلكه گاهى به ساحت مقدس پروردگار نيز - نعوذ باللّه - جسارت مى كنند و يا بر حكمت و قسمت و تدبير او خرده مى گيرند كه اين مرحله اى است بسيار خطرناك.

3. غضب منطق انسان را خراب مى كند و به گزافه گويى و باطل گويى وا مى دارد و اگر شخص غضبناك در مقام قضاوت باشد به يقين داورى صحيح نخواهد كرد. به همين دليل در حديثى از اميرمؤمنان على عليه السّلام مى خوانيم: «شِدَّةُ الْغَضَبِ تُغَيِّرُ الْمَنْطِقَ وَ تَقْطَعُ مَادَّةَ الْحُجَّةِ وَ تُفَرِّقُ الْفَهْمَ؛[3] شدت غضب منطق انسان را دگرگون مى سازد و ريشه دليل را قطع مى كند و فهم و شعور را پراكنده مى سازد». در آداب القضاء در كتاب قضاوت از كتب فقهيه نيز تصريح شده است كه قاضى به هنگام غضب بر كرسى قضاوت ننشيند. در حديثى از پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله مى خوانيم: «مَنِ ابْتُلِيَ بِالْقَضَاءِ فَلَا يَقْضِي وَ هُوَ غَضْبَانٌ‏؛[4] كسى كه گرفتار امر قضاوت مى شود، در حال غضب قضاوت نكند».

4. یکی ديگر از پيامدهاى سوء خشم و غضب، آشكار شدن عيوب پنهانى انسان است. زيرا در حال عادى، هركس خود را كنترل مى كند، تا عيوب و نقطه ضعف هاى خويش را پنهان دارد و آبرويش را در برابر اين عيوب كه تقريبا همه كم و بيش دارند، حفظ نمايند. اما هنگامى كه آتش خشم و غضب شعله ور مى شود، پرده ها كنار مى رود و كنترل عقل برداشته مى شود و عيوب مخفى انسان آشكار مى گردد و آبروها بر باد مى رود. از اميرمؤمنان على عليه السّلام نقل شده که: «بِئْسَ الْقَرِينُ الْغَضَبُ يُبْدِي الْمَعَايِبَ وَ يُدْنِي‏ الشَّرَّ وَ يُبَاعِدُ الْخَيْرَ؛[5] غضب همنشين بدى است، عيوب نهانى را آشكار مى سازد، شر و بدى را نزديك و خير و نيكى را دور مى سازد».

5. خشم و غضب راه شيطان را به سوى انسان باز و به او نزديك مى سازد. زيرا ايمان و عقل كه دو مانع قوى در برابر هجمات شيطان اند، به هنگام غضب، ضعيف و ناتوان مى شوند و موانع از سر راه شيطان برداشته مى شود. به همين دليل به آسانى در انسان نفوذ مى كند.

بى شك غضب علاوه بر اين آثار شوم مادى و اجتماعى و اخلاقى آثار سوء معنوى فراوانى نيز دارد.[6]

منبع: اخلاق در قرآن