معمولا در بحث و بررسی از نوآوری‌های دانشمندان شیعه در دانش سیاسی، اولین، موضوع «ریاست فاضله» است که بی‌تردید از مفهوم امامت در اعتقاد شیعه اثر می‌پذیرد. موضوع ریاست فاضله کم و بیش در آثار علمی و پژوهشی موجود قابل‌ملاحظه و پیگیری است. افزون‌بر موضوع ریاست فاضله، موضوعاتی چون نسبت عقل و وحی، دین و فلسفه، دین و سیاست و فیلسوف و پیامبر نیز از نوآوری‌ها در فلسفه سیاسی است که در آثار فیلسوفان شیعه به‌چشم می‌خورد. در این‌میان، مفهوم «اجتماع» در فلسفه سیاسی و نوآوری‌های فیلسوفان شیعه در این‌باره کم‌و‌بیش مغفول واقع‌شده و تحت‌الشعاع موضوعات یادشده قرارگرفته است. ازاین‌رو، در این مقاله برای پژوهش درباره نقش عالمان شیعه در تولید گزاره‌های دانش سیاسی یا نوآوری‌های آنان در دانش سیاسی به موضوع مفهوم «اجتماع» در فلسفه سیاسی می‌پردازیم....
عالمان مسلمان شیعه در طول سال‌های متمادی، با بهره‌گیری از روش‌های وحیانی، عقلی، تجربی، نقلی و شهودی به مجاهدت علمی در زمینه اجتماعی - جامعه‌شناختی مشغول بوده‌اند. بخشی از این مجاهدت علمی به‌منظور پیدایش و تولید مباحث اجتماعی بوده است. برخی حوزه‌هایی که ایشان در آن جهت مطالب مفیدی عرضه کرده‌اند، بدین‌قرار است: فطرت و ماهیت انسان، منشأ زندگی، مراحل زندگی، اجتماعی‌شدن، تعاون و همبستگی اجتماعی، تقسیم‌کار اجتماعی، فقر، قشربندی اجتماعی، فرهنگ، حکومت و سیاست، مدینه فاضله، آسیب‌شناسی اجتماعی، علم مدنی، اصالت جامعه، عناصر تشکیل‌دهنده اجتماع، تعاون و همکاری، تخصصی‌شدن مشاغل، محبت و همبستگی اجتماعی، هنجارها و قوانین اجتماعی، کنترل اجتماعی، زندگی اجتماعی و ضرورت وحی و....
مطالعات اجتماعی مسلمین در حوزه علوم اجتماعی در طول تاریخ، در ضمن مباحث فقهی، فلسفی، تفسیری و در قالب طبقه‌بندی رایج و مرسوم و حاکم بر فضای علمی جهان اسلام مطرح شده است. تنوع رویکردی، مجاری و ابزار‌های شناخت از شهود و عقل و وحی و تجربه و تاریخ و سطوح و لایه‌های مطالعات دینی از قبیل مطالعات منقول و معقول عرفانی و فلسفی و تفسیری، فردی و اجتماعی، نظری و عملی، زمینه‌ساز تکثر این مطالعات بوده است. در این نوشتار بر آن هستیم تا مطالعات اجتماعی اندیشوران شیعه را جریان‌شناسی کنیم....
در این پژوهش، برای بررسی نقش عالمان شیعه در تحولات متدولوژی جامعه‌شناسی، با توجه به انتخاب نمونه‌ای از دیدگاه برخی عالمان شیعه، از قرن سوم تا هفتم هجری، به صورت‌بندی علوم و نظریه‌های جامعه‌شناختی و روش‌شناسی ایشان اشاره می‌کنیم. در این پژوهش، متد را از نگاه روش‌شناسی بررسی می‌کنیم؛ یعنی عالمان شیعه برای شناخت حقیقت و دستیابی به دانش‌ها و پاسخ به پرسش‌های گوناگون، از شیوه‌هایی استفاده می‌کنند که از نظر عالمان شیعه منحصر در تجربه نیست. این روش‌ها متنوع است و با توجه به موضوع پژوهشی انتخاب می‌شود....
معارف قرآن کریم و آموزه‌های امامان شیعه نقش انکارناپذیری در طرح و بحث مسائل علم‌النفس اسلامی دارد. در این مقاله، مواردی نشان داده شد که حکمای اسلامی از آموزه‌های قرآن و امامان شیعه الهام گرفته و در تکامل مباحث علم‌النفس، تاثیرگذار شدند...
فیلسوفان شیعی، با الهام از آموزه‌های وحیانی اسلام، خداشناسی فلسفی را بنیان نهادند و به تفلسف درباره مسئله ذات، صفات و افعال الهی بر پایه هستی‌شناسی مطلق در امور‌عامه پرداختند. تفلسف درباره خدا که در تاریخ فلسفه با ارسطو آغاز شده بود، به‌دست با کفایت ایشان از فرش فلسفه طبیعی ارسطو، به عرش حکمت متعالیه صدرایی رسید. آری خداشناسی فلسفه اسلامی به‌شدت از معارف موجود در متون اسلامى تأثیر پذیرفته است و حکماى اسلامی، ابتدا ضمن آشنایى با اصول صحیح برهانی و در مرحله بعد با الهام‌گیرى از معارف قرآنى و دیگر متون شیعی اعمّ از حدیث، خطبه و دعا، در اثر مجاهدت هزارساله موفق شدند «الهیّات بالمعنى‌الاخص» را بر پای‌بست استوارى بنا کنند...
وجود مباحث عمیق فلسفی در کلام ائمه شیعه(ع)، زمینه توجه به فلسفه و بالندگی فلسفی را در جوامع شیعی فراهم کرد و متفکران شیعه را بر آن داشت که گنجینه‌های عقلی پنهان در کلام ائمه(ع) را در معرض گفت‌و‌گو و تحقیقات فلسفی قرار دهند. از جمله، فلاسفه شیعه توانستند با الهام‌گرفتن از حقائق نهفته در آن گنجینه‌های عقلی، آراء فلسفی بدیعی را به جهان فلسفه عرضه کنند. در این‌میان مباحث خداشناسی که با عمیق‌ترین تحلیل‌های عقلی در روایات ائمه شیعه(ع) مطرح شده است، برجستگی خاصی داشته‌اند و همواره منبع الهام فلاسفه شیعه برای طرح انظار فلسفی نوین بوده است و همانند موتور محرکی موجب پیشبرد فلسفه اسلامی شده است...
مرحوم شیخ محمدحسین اصفهانی، معروف به «محقق اصفهانی» یا «کمپانی» یا «غروی اصفهانی» از دانشمندان بزرگی است که در تحلیل مسائل فلسفی و تقریر کلمات حکما و همچنین حلّ مشکلات عقلی و نوآوری‌ها، گوی سبقت را از دیگران ربوده است. گرچه مشی فلسفی او تابع مکتب صدرایی است، اما دقت در فکر و ابداع نظریات بنیادی او را از دیگران متمایز کرده است و طبعاً با تاثیر بر شاگردان مکتب خویش که برخی آنها از مراجع زمانه خویش شدند بر تفکر فلسفی معاصر نیز تأثیر گذاشته است که می‌توان تاثیر برخی دیدگاه‌ها را در آثار مرحوم علامه طباطبایی دید. مقاله حاضر درصدد است تا برخی نوآوری‌های ایشان را نشان دهد....
در این نوشته، نخست به مقایسه‌ای کوتاه میان حوزه اصفهان با دیگر حوزه‌های علمی شیعه به‌ویژه حوزه جبل‌عامل (که آخرین حوزه شیعه قبل از اصفهان است) می‌پردازیم و سپس آموزه‌های اصلی و اوصاف و ویژگی‌های مهم مکتب اصفهان را ارائه می‌کنیم و نوآوری‌ها و ابتکارات حکمای اصفهان و فهرست طبقات حکیمان اصفهان، از میرداماد تا پایان عصر صفوی، را برمی‌شماریم...
این مقاله کوششی است به‌منظور تبیین چیستی معرفت‌شناسی فلسفی، ارکان و اجزای معرفت‌شناسی فلسفی، هستی (امکان و تحقق) معرفت‌شناسی فلسفیِ اسلامی، شرح اجمالی آرای معرفت‌شناختی حکمای برجسته شیعه مانند: فارابی، ابن‌سینا، سهروردی، صدرالمتألهین و همچنین نقش کمّی و کیفی آنان در گسترش معرفت‌شناسی فلسفی و بعضاً پیدایش برخی مسائل این دانش در دو بُعد یونانی و اسلامی...
قال الباقر (عليه السلام):
مَنْ دَخَلَ هذَا الْبَيْتَ عارِفاً بِجَميع ما اَوْجَبَهُ الله عَلَيْهِ کانَ آمِناً في الآخِرَةِ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ.
هرکس داخل اين خانه شود، و نسبت به همه آنچه خداوند بر او واجب فرموده آگاه باشد،از عذاب هميشگى روز قيامت ايمن خواهد بود
