«جزع» نقطه مقابل «صبر» است و منظور از آن حالت بى قرارى و ناشكيبايى در برابر حوادث و مشكلات است؛ به گونه اى كه انسان در برابر حادثه زانو بزند، مأيوس شود، بى تابى كند  يا از تلاش و كوشش براى رسيدن به مقصد چشم بپوشد.

«تجسّم» يا «تجسّدِ اعمال» در «قيامت» به اين معنى است كه در آن روز عمل هر كس، اعم از نيك و بد در برابر او حاضر مى گردد و مايه نشاط و سرور يا شكنجه و عذاب و رسوايى او مى گردد. ظاهر آيات «قرآن» نشان مى دهد كه نفس اعمال نيك و بد در برابر صاحبان آنها در محشر ظاهر مى شود. در آيات آخر سوره «زلزال»، سه بار به مسئله تجسّم اعمال اشاره شده، مى فرمايد: «در آن روز مردم به صورت گروه هاى مختلف از قبرها خارج مى شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود! * پس هركس به اندازه سنگينى ذرّه اى كار خير بجا آورده آنرا مى بيند * و هركس به اندازه سنگينى ذرّه اى كار بد كرده آن را مى بيند».

امام علي(ع) در خطبه 162 «نهج البلاغه»، درباره غصب مقام «خلافت» به یکی از یارانش فرمودند: «اما اين كه بعضى اين مقام را از ما گرفتند و در انحصار خود درآوردند، در حالى كه ما از نظر نَسَب بالاتر و از جهت رابطه با رسول خدا(ص) پيوندمان محكم تر است، بدين جهت بود كه عده اى بر اثر خودخواهى و انحصارطلبى ناشى از جاذبه هاى خلافت، به ديگران بُخل ورزيدند، و [با نداشتن شايستگى، حقّ ما را غصب كردند] و گروهى ديگر [اشاره به خود حضرت و بنى هاشم است] با سخاوت از آن چشم پوشيدند. خدا در ميان ما و آنها داورى خواهد كرد و بازگشت همه به سوى او در قيامت است».

امام علي(ع) در خطبه 162 «نهج البلاغه»، درباره خطراتی كه از ناحیه حکومت «بني اميّه» متوجه اسلام شده، می فرماید: «آنها کوشیدند نور خدا را خاموش کنند و مجرای فوران چشمه فیض الهی را مسدود کنند و این آب زلال را به بیماريها و سموم آلوده سازند». در واقع کلام امام(ع) اشاره به این است که بنى اميّه تنها به فكر رسيدن به مقام و حكومت بر مردم نبودند؛ بلكه هدفشان خاموش كردن نور اسلام و «قرآن» بود تا از اين طريق مردم را به دوران ظلمانى جاهليّت بازگردانند.

واژه «اصحاب الجنّه» در «قرآن» زياد تكرار شده، و غالبا به معناى بهشتيان است؛ امّا در سوره «قلم» به معنای «صاحبان باغ» آمده است. در روایات و تاریخ، داستان «صاحبان باغ» چنین آمده است: مرد سخاوتمندی بود که باغی پر از میوه داشت. موقع برداشتِ میوه، به اندازه نیاز خود و خانواده اش برمى داشت و بقيّه را بین مستمندان تقسیم می کرد؛ اما بعد از فوتش و رسيدن باغ به فرزندانش، آنها تصميم گرفتند كه ذره اي از ميوه هاي باغ را به فقرا ندهند. تمام مقدمات كار را انجام دادند تا صبح قبل از طلوع آفتاب تمام ميوه ها را بچينند و همه را بفروشند؛ اما وقتی به باغ رسیدند دیدند جز خاکستر، اثری از باغ نمانده است.

انسان بايد بداند كه: تمام چيزهايي كه خداوند در اختيارش قرار داده، متعلّق به خود او نيست؛ بلكه گاه ممكن است روزى ديگران را بر دوش او گذاشته باشند. با اين وجود گاه انسان از «انفاق» كردن شانه خالي مي كند. عمده موانع انفاق كردن عبارت است از: 1. بُخل؛ انسانِ بخيل حاضر نيست ديگران از او بهره مند شوند. 2. انحصار طلبی؛ انسان هاى انحصارطلب همه چيز را براى خود مى خواهند و از كمك به ديگران طفره مي روند. 3. دنیاپرستی؛ انسان دنیاپرست هر چه به دنبال دنیا می رود سیر نمی شود. مثل قارون که به فکر زیاد کردن مالش بود و به تعبیر «قرآن» چند نفر کلید گنج های او را حمل می کردند.

«توکل» آثار فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد، از جمله: موجب اعتماد به نفس و ايستادگى در برابر مشكلات مي شود و بسيارى از صفات زشت و رذيله مانند حرص، حسد، دنياپرستى، بُخل و تنگ ‏نظرى را از انسان دور مى ‏سازد، نور اميد بر دل مى‏ پاشد و به خاطر آن توان و استعداد انسان شكوفا مى‏ گردد و هوش و قدرت تفكّر را مى‏ افزايد و روشن‏ بينى خاصّى به انسان مى‏ دهد.

امام علي(ع) درباره لزوم «انفاق» می فرماید: «انباردار ديگران مباش و از آنچه به دست مى آورى در راه خدا انفاق كن»، بر این اساس آنانكه از اموال خود انفاق نمى كنند، بيچارگانى هستند كه تلاش خود را صرف نگهدارى اموال براى ورثه مى كنند؛ حسابش در قيامت برای آنها و لذتش در دنيا براى ديگران است. قرآن هم مي فرمايد: «خداوند اين چنين اعمال آنها را به صورتى حسرت آور به آنان نشان مى دهد».

امام علي(ع) درباره وظیفه انسان در برابر دوستانش می فرماید: «هنگام قطع رابطه از ناحيه او، تو پيوند برقرار نما؛ در زمان قهر و دوريش به او نزديك شو؛ در برابر بُخلش، بخشش؛ و به وقت دورى كردنش نزديكى اختيار كن؛ به هنگام سخت گيريش نرمش؛ و هنگام جرم، عذرش را بپذير آن گونه كه گويا تو بنده او و او صاحب نعمت توست، اما بر حذر باش از اينكه اين كار را در غير محلش قرار دهى يا درباره كسى كه اهليّت ندارد به كار بندى، هرگز دشمن دوست خود را به دوستى مگير كه با اين كار به دشمنى با دوست خود برخاسته اى، نصيحت خالصانه خود را براى برادرت مهيا ساز خواه اين نصيحت، زيبا و خوشايند او باشد يا زشت و ناخوشايند، و ...».

امام علی(ع) درباره ويژگي «سخاوت و بخشش خداوند» می فرماید: «حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه بازداشتن و امساك، چيزى بر دارايى او نمى افزايد و سخاوت و بخشش، او را فقير نمى سازد؛ چون هر بخشنده اى غير از او، دارائيش نقصان مى يابد و هر كس جز او، دست از عطا و بخشش باز دارد، مذموم شمرده مى شود».