واژه دعا در قرآن به معانى مختلفى آمده است: 1. دعا به معنى «عبادت»، مانند آيه 18 سوره جن «فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً». هر مسلمانى مى‏ داند «دعا» به اين معنى، مخصوص خدا است. 2. دعا به معنى «فراخواندن» به سوى چيزى، مانند آنچه در مورد پيامبر اسلام (ص) آمده است كه خداوند مى‏ فرمايد: «ادْعُ إِلى‏ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ». بديهى است اين دعا و فراخوانى عين ايمان مى‏ باشد.

3. دعا به معنى «تقاضاى حاجت» كه گاه از طريق عادى است، مانند «وَ لا يَأْبَ الشُّهَداءُ إِذا ما دُعُوا؛  هنگامى كه از «شهود» دعوت براى اداى شهادت شود، نبايد امتناع كنند». اين فراخوانى در امور عادى است و به يقين اگر كسى آن را انجام دهد، كافر نمى‏ شود. گاه از طرق غير عادى است كه اين بر دو قسم است: گاه با اعتقاد استقلال غير خدا در تأثير است، که اين قسم شرك است؛ زيرا مستقلّ در تأثير، تنها خداست. امّا درقسم دوّم در حالی که دعا کننده مسبّب الاسباب را خدا مى‏ داند، ولى با توسّل به اولياء اللَّه از آنها مى‏ خواهد كه نزد خدا براى او تقاضاى حاجتى كنند.

قرآن مجيد مى‏ گويد: «بنى اسرائيل نزد موسى آمدند و از او تقاضا كردند كه از خداوند غذاهاى متنوّعى - غير از منّ و سلوى - براى آنها بخواهد». موسى هرگز به آنها ايراد نكرد كه چرا مرا با خطاب يا موسى! فرا خوانديد و چرا مستقيماً خودتان از خدا نخواستيد و اين شرك و كفر است. بلكه تقاضاى آنها را از خدا خواست و اجابت شد.

خداوند در آيات 7 تا 9 سوره غافر (انسان) می فرمايد: «فرشتگانى كه حاملان عرشند و آنها كه گرداگرد آن [طواف مى‏ كنند] تسبيح و حمد خدا مى‏ گويند و به او ايمان دارند و براى مؤمنان استغفار مى‏ نمايند * [عرضه مى‏ دارند] پروردگارا! آنها را در باغهاى جاويدان بهشت كه به آنها وعده فرموده‏ اى وارد كن، همچنين صالحان از پدران و همسران و فرزندان آنها را كه تو توانا و حكيمى * و آنها را از بديها نگاهدار، و هر كس را در آن روز از بديها نگاهدارى مشمول رحمتت ساخته‏ اى و اين است رستگارى بزرگ».

در اين آيات، حاملان عرش الهى راه و رسم دعا را به مؤمنان مى‏ آموزند: نخست تمسك به ذيل نام پروردگار (رَبَّنا). سپس او را به صفات جمال و جلالش ستودن و از مقام رحمت و علم بى پايانش مدد خواستن. سرانجام وارد در دعا شدن، و مسائل را به ترتيب اهميت خواستن و با شرائطى كه زمينه استجابت را فراهم مى‏ سازد مقرون ساختن. سپس دعا را با ذكر اوصاف جمال و جلال او و توسل مجدد به ذيل رحمتش پايان دادن. حاملان عرش الهی در اين دعا روى پنج وصف از مهم ترين اوصاف الهى تكيه مى‏ كنند ربوبيت، رحمت، قدرت، علم و حكمت او.

امام علی(ع) درباره برخورد خدا با صالحان و ظالمان مي فرمايد: «او كسى است كه كيفرش بر دشمنانش شديد است، در عين اين كه رحمت او نيز گسترده است [در جاى خود مجازات سنگين و در جاى خود رحمت واسعه دارد] و گستره رحمتش دوستانش را فرا گرفته، در عين اينكه كيفرش [نسبت به دشمنان] شديد است، هر كس قصد همتايى او كند، مغلوبش مى سازد و هر كس كه به منازعه با او برخيزد، هلاكش مى كند و آن كس كه از درِ مخالفت در آيد، خوارش مى كند و هر كس به دشمنى او قيام كند، مغلوبش مى سازد».

در سوره «توبه» سرنوشت فرد بخيلى از انصار به نام «ثعلبة بن حاطب» در عصر رسول خدا(ص) آمده که به اصرار زياد و به برکت دعای پیامبر(ص) صاحب ثروت فراوانی شد؛ اما هنگامی که آیه زکات نازل شد، پيمان خود را با خدا و پيامبرش فراموش كرد و در مقابل دادن زكات ايستاد و حتّى به حالت كنايه آميزي بر آيين اسلام و قانون زكات خرده گرفت و آن را شبيه جزيه اهل كتاب شمرد. او با اين كارش در صف منافقان قرار گرفت و همه مسلمين نيز او را از جامعه اسلامى طرد كردند.

اسلام راه های معقولی را برای ریشه کنی «خشونت» ذکر کرده است؛ مانند: 1- اسلام هویت دینی را عاملی قوی در برابر بزهکاری می داند، زیرا انسان متدین همواره خود را در محضر خدا می بیند. 2- اصلاح محیط، سبب اصلاح انسان می شود. زیرا امام سجاد(ع) می فرماید: «همنشینی با صالحان، انسان را به اصلاح نفس خود دعوت می کند». 3- رفع فاصله طبقاتی در جامعه سبب ریشه کنی «خشونت» می شود. 4- تحکیم نظام خانواده و تربیت فرزندان صالح، سبب شکل گیری جامعه ای عاری از «خشونت» می شود. 5- قانون مجازات، مانع از ظهور جرم در جامعه است.

کارگزاران حکومت حضرت مهدی(عج) از میان پيامبران، جانشينان آنان، تقواپيشگان و صالحان و نيكان امت هستند. در روایت آمده است: «مردان الهى، وزيران و دولتمردان اويند كه بار سنگين مسئوليت هاى حكومت را بر دوش دارند».

به تصريح آيات 105 و 106 سوره «انبياء» در نهايت، این «صالحان» هستند که حكومت زمين را در دست مي‌گيرند. با توجّه اطلاق کلمه «ارض»، این حکمرانی تمام كره زمين و سراسر جهان را شامل مى شود و از آنجا كه اين معنى در گذشته تحقق نيافته، بايد در آينده در انتظار آن بود؛ و اين همان چيزى است كه به عنوان «حكومت جهانى مهدى(عج)» از آن ياد مى كنيم.

اوّلا: در معتبرترین منابع اهل سنت، احادیثی منتسب به پیامبر اکرم(ص) درباره ارتداد عدّه ای از صحابه - بعد از رسول خدا(ص) - وجود دارد، و اهل سنت به پاسخ این پرسش سزاوارترند. ثانیا: از اوّلیات فقه شیعه این است که کسی که شهادتین را می گوید مسلمان است و تکفیرش روا نیست. ثالثا: آنچه شیعه بر آن پای می فشارد باطل بودن نظریّه «عدالت همه صحابه» است. یعنی شیعه می گوید: قرآن و واقعیّات تاریخی نشان می دهد که بعضی از صحابه عادل نبودند.

«قبولي عمل» مقدمه است براي اينكه خدا خود انسان را قبول فرمايد. افراد كريم و صالح اين چنين هستند: هم عمل و عبادتشان قبول مي شود و هم گوهر ذات آنها قبول مي شود و اين به خاطر آن است كه آنها هم عملشان صالح است و هم خودشان صالح هستند؛ در حالي كه از ديگران نماز و روزه قبول مي شود؛ اما معلوم نيست كه ذات آنها هم مورد قبول باشد.

تقواي الهي آثار و بركات بي شماري دارد که يكي از آنها در آخرت عبور از پل «صراط» است. صراط پلى است بر دوزخ و در مسير بهشت كه آخرين گذرگاه آدمى است و نيكان و بدان همه بر آن وارد مى شوند؛ صالحان مانند برق از آن مى گذرند و به دروازه هاى بهشت مى رسند؛ ولى افراد بى ايمان و گنهكار، توان عبور از آن را ندارند و از روى آن، به جهنّم سقوط مى كنند. عبور از اين گذرگاه خطرناك كه تنها راه بهشت است بستگى به ايمان و عمل دارد و حتّى سرعت عبور از آن، متناسب با درجات تقوا و ايمان است.