آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«تأنی و تأمل»، از فضیلت‌های خردمندانه ای اند که آدمی را به سنجیدگی و پختگی در اندیشه و عمل می رسانند. کسی که با تأنّی پیش می رود، نه گرفتار شتابزدگی می شود، نه تصمیمی را بدون سنجش پیامدهایش می گیرد. بسیار پیش می آید که انسان به خاطر ترک تأمل، پشیمان از تصمیمی می شود که با دقت و درنگ، می توانست بهتر و ثمربخش تر باشد.

«تأنی و تأمل»، از فضیلت‌های خردمندانه ای اند که آدمی را به سنجیدگی و پختگی در اندیشه و عمل می رسانند. کسی که با تأنّی پیش می رود، نه گرفتار شتابزدگی می شود، نه تصمیمی را بدون سنجش پیامدهایش می گیرد. بسیار پیش می آید که انسان به خاطر ترک تأمل، پشیمان از تصمیمی می شود که با دقت و درنگ، می توانست بهتر و ثمربخش تر باشد.

امام علی عليه السلام در گفتاری حكيمانه به اهميت حلم و بردبارى و ترك شتاب در كارها و سرچشمه اين دو صفت برجسته اشاره كرده، مى‏فرمايد: «الْحِلْمُ و َالْأَنَاةُ تَوْأَمَانِ يُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّةِ؛[1] بردبارى و ترك شتاب، فرزندان دوقلويى هستند كه از همت بلند متولد مى ‏شوند». در نقلی تاریخی می خوانیم که این گفتار زمانی از آن حضرت صادر شد که يكى از بزرگان ايران خدمت امام رسيده بود. آن حضرت پرسيده بود: بهترين پادشاهان شما نزد شما چه كسى بود؟ او در پاسخ پاسخ داده بود که: اردشير در كشوردارى پيشگام بود ولى بهترين روش را انوشيروان داشت. امام عليه السلام سؤال كرده بود: كدام يك از فضايل اخلاقى در وى برجسته ‏تر بود؟ او گفته بود: بردبارى و عدم شتاب در كارها.[2]

افرادى كه داراى علو همت و سعه صدرند، در كارها شتاب نمى كنند؛ بلكه تمام جوانب را در نظر مى گيرند تا اقدام نسنجيده اى كه موجب پشيمانى است صورت نگيرد. همان گونه كه قرآن مجيد در آیه ۲۷ سوره نمل درباره حضرت سليمان عليه السلام مى گويد هنگامى كه سليمان پيام هدهد را درباره مردم سرزمين سبا شنيد، گفت: «سَنَنْظُرُ أَ صَدَقْتَ أَمْ‏ كُنْتَ‏ مِنَ‏ الْكاذِبِينَ؛ ما تحقيق مى كنيم ببينيم راست گفتى يا از دروغ گويان هستى؟». سپس نامه اى براى آنها فرستاد و با آنها اتمام حجت كرد و اين نشان مى دهد كه او در كارها هرگز شتاب نمى كرد.

هم چنین قرآن در آیه ۶ سوره حجرات، درباره خبرى كه وليد بن مغيره از طائفه بنى المصطلق داد - مبنی که آنها اسلام را رها كرده و مرتد شده و به مقابله با فرستادگان پيامبر صلّى الله عليه و آله برخاسته اند - مى فرمايد: «إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‏ ما فَعَلْتُمْ نادِمِينَ؛ اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بياورد، درباره آن تحقيق كنيد، مبادا به گروهى از روى نادانى آسيب برسانيد و از كرده خود پشيمان شويد!». در اين آيه ضمنا اشاره به نتيجه منفى شتاب بدون تحقيق نيز شده است و آن آسيب رساندن به بى گناهان و ندامت و پشيمانى است.[3]

منبع:

پيام امام امير المومنين (ع)