گرفتار شدن به عجله و بی صبری در انجام کارها و اتخاذ تصمیمات، یک شبه به وجود نمی آید. این مسأله معلول خصلت های سوءِ شخصیتی و رفتاری فراوانی است که بدون معالجه آنها، رستن از بند این آسیب اخلاقی امکان ناپذیر است؛ خصلت هایی مانند: هواپرستى؛ حُبّ و وابستگى به دنيا؛ نداشتن سعه صدر؛ جهل و نادانى.

خسارات عظيمى كه از ناحيه شتابزدگى بى مورد، دامن افراد يا اجتماع را مى گيرد، بيش از آن است كه به حساب آيد. قرآن مجيد به عنوان يك برنامه جامع زندگى، همه انسانها را به «صبر» و تأنی و بردبارى و پرهيز از «عجله و شتاب» دعوت مى كند و با اشاره به داستانهاى انبيا و سرگذشت رهبران بزرگ جامعه انسانى، زيانهاى عجله و ثمرات شيرين صبر و بردبارى را آشكار مى كند.

مرحوم «بحر العلوم» بعد از مطالعه کتاب «جامع السعادات» دوست داشت مولف کتاب را ملاقات کند. در سفری که مرحوم «نراقی» به عتبات داشت به دیدن بحرالعلوم رفت ولی ایشان با او بسیار سرد برخورد کردند و در دیدار دوم هم این سردی ادامه داشت. وقتی در مرتبه سوم نراقی برای خدا حافظی به خانه بحرالعلوم رفت ایشان به استقبال نراقی آمد و به وی احترام بسیار کرد و به او گفت می خواستم ببینم به آنچه در کتابِ خود نوشته ای عامل هستی یا نه.

روایات بسیاری در این باره وجود دارد. از جمله امام صادق(ع) مي ‌فرمايد: «علم را طلب كنيد و خود را به حلم زينت دهيد و براى كسانى كه به آنها علم مى آموزيد، متواضع باشيد و نيز براى كسانى كه از آنها علم مى گيريد، خاضع باشيد». در جای دیگر آن حضرت می فرماید: «دانش دوست مؤمن و بردبارى وزير و عقل امير لشكريان مؤمن است». اميرالمؤمنين(ع) فرمود: «دانشمند داراى سه علامت است: دانش، حلم، آرامش». در حديث ديگرى امام علی(ع) فرمود: «بى حوصلگى و غفلت در قلب عالم نمى باشد».

در روایات اسلامی، تعابیر و توصیف های بسیار مهمّی درباره عدالت وجود دارد، که برای نمونه در حديثی از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز مى خوانيم: «عدالت به منزله سر براى پيكر ايمان است، تمام نيكى ها در آن جمع است و برترين مراتب ايمان محسوب مى شود».

همچنين در روایات اسلامی، تصویری بسیار زیبا از جامعه ای که عدالت در آن اجرا می گردد ترسیم شده است.  چنانکه در حديثى از امام امير المؤمنين علیه السلام مى خوانيم: «شهرها و كشورها آباد نمى شوند، مگر به عدالت!».

«تأنی و تأمل»، از فضیلت‌های خردمندانه ای اند که آدمی را به سنجیدگی و پختگی در اندیشه و عمل می رسانند. کسی که با تأنّی پیش می رود، نه گرفتار شتابزدگی می شود، نه تصمیمی را بدون سنجش پیامدهایش می گیرد. بسیار پیش می آید که انسان به خاطر ترک تأمل، پشیمان از تصمیمی می شود که با دقت و درنگ، می توانست بهتر و ثمربخش تر باشد.

او مي گويد: پيامبر(ص) على را به پنج تن از پيامبران همانند ساخته است. بردبارى و دانش و فهم و زهد و توانمندى و زيبايى، شريف ترين ويژگيها هستند و على به کامل ترين مرتبه اين صفات دست يافته بود؛ چرا که بردبارى پيامبران کامل ترين بردبارى و دانش انبيا بى نقص ترين دانش و فهم ايشان تمام ترين فهم و زهد آنان رفيع ترين زهد و توانمندى شان بالاترين توانمندى است. لذا گفته اند: هر انسان گرانمايه اى تنها نشان دهنده يکى از اوصاف کمال است؛ ليکن خداى رحمان تمام بزرگيها و مقامات بلند را در علي(ع) گرد آورد.

ابن عباس از پیامبر(ص) نقل می کند که فرمودند: «هر که مى خواهد دانش آدم و حکمت نوح و بردبارى ابراهیم را ببیند، على بن ابى طالب را بنگرد».

ایشان در خطبه شقشقیّه مى فرماید: «چون دیدم ابوبکر پیشدستى کرد و خلافت را در بر گرفت من در برابر آن خود را کنار کشیدم و پیوسته در این اندیشه بودم که آیا بدون داشتن یار و یاور به مخالفان حمله کنم یا بر این تاریکى کور، صبر نمایم؟ سرانجام دیدم بردبارى و شکیبایى در برابر این مشکل، به عقل و خرد نزدیکتر است؛ لذا شکیبایى پیشه کردم. این در حالى بود که گویى چشم را خاشاک پر کرده و استخوان، راه گلویم را گرفته بود چرا که با چشم خود مى دیدم میراثم به غارت مى رود».

در تاریخ الیعقوبى آمده: عایشه در واکنش به قتل حجر بن عدی به معاویه گفت: «اى معاویه! آیا حجر و یارانش را کشتى؟ چه شد که بردبارى ات دور و پوشیده ماند؟ بدان که من از پیامبر خدا شنیدم که فرمود: گروهى در مَرْج عَذراء به قتل رسند که اهل آسمان به خاطر قتل آنان خشم مى گیرند». معاویه گفت: اى مادر مؤمنان! مرد رشیدى که مرا بازدارد ، نزدم نبود.