پاسخ اجمالی:
در روایات اسلامی، تعابیر و توصیف های بسیار مهمّی درباره عدالت وجود دارد، که برای نمونه در حديثی از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز مى خوانيم: «عدالت به منزله سر براى پيكر ايمان است، تمام نيكى ها در آن جمع است و برترين مراتب ايمان محسوب مى شود».
همچنين در روایات اسلامی، تصویری بسیار زیبا از جامعه ای که عدالت در آن اجرا می گردد ترسیم شده است. چنانکه در حديثى از امام امير المؤمنين علیه السلام مى خوانيم: «شهرها و كشورها آباد نمى شوند، مگر به عدالت!».
پاسخ تفصیلی:
در روایات اسلامی، تعابیر و توصیف های بسیار مهمّی درباره عدالت وجود دارد که در ادامه فقط به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:
پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله فرمود: «بِالْعَدْلِ قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ؛[1] آسمانها و زمين، با عدالت، پا برجا مى مانند». نیز از ایشان نقل شده که فرمود: «اَلْعَدْلُ جُنَّةٌ واقِيَةٌ وَ جَنَّةٌ باقِيَةٌ؛[2] عدالت سپر نگهدارنده و بهشت جاودان است».
در حديثی از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز مى خوانيم: «الْعَدْلُ رَأسُ الأيمانِ، وَ جِماعُ الأَحْسانِ، وَ اعْلى مَراتِبِ الأيمانِ؛[3] عدالت به منزله سر براى پيكر ايمان است، تمام نيكى ها در آن جمع است و برترين مراتب ايمان محسوب مى شود». در روايت ديگرى از آن حضرت مى خوانيم: «اِعْدِلْ تَدُمْ لَكَ الْقُدْرَةُ؛[4] عدالت پيشه كن، تا قدرت تو پايدار ماند». ایشان در جایی دیگر می فرماید: «اَلْعَدْلُ حَياةُ الْأحْكامِ؛[5] عدالت روح و حيات احكام است».
امام صادق عليه السلام نیز درباره اهميت عدل و عدالت می فرماید: «اَلْعَدْلُ أَحْلَى مِنَ الشَّهْدِ وَ أَلْيَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَ أَطْيَبُ رِيحاً مِنَ الْمِسْكِ؛[6] عدل شيرين تر از عسل، نرم تر از كره و خوش بوتر از مشك است».[7]
آثار عدالت در جامعه انسانی در بيان روایات اسلامی
در روایات اسلامی، تصویری بسیار زیبا از جامعه ای که عدالت در آن اجرا می گردد ترسیم شده است. در سخنى از امام صادق علیه السلام مى خوانيم: «اَلْعَدْلُ أَحْلَى مِنَ الْمَاءِ يُصِيبُهُ الظَّمْآن؛[8] عدالت شيرين تر از آب براى تشنه كامان است»! یعنی همان گونه كه حيات تشنه كامان در آب است، حيات جامعه انسانيت در عدالت است.
در حديثى از امام امير المؤمنين علیه السلام مى خوانيم: «اَلْعَدْلُ أَسَاسٌ بِهِ قِوَامُ الْعَالَمِ؛[9] عدل شالوده اى است كه قوام جهان بر آن بنا شده است!». در تعبير زيبا و پر معناى ديگرى از همان حضرت آمده است: «مَا عُمِّرَتِ الْبُلْدَانُ بِمِثْلِ الْعَدْلِ؛[10] شهرها و كشورها آباد نمى شوند، مگر به عدالت!».
اصولا همان گونه كه در احاديث بالا اشاره شد، پايه جهان هستى بر عدالت نهاده شده است. ممكن است ظلم در كوتاه مدّت، منافع شخص يا كشورى را تأمين كند، ولى اثرات مرگبار آن در دراز مدّت قابل انكار نيست![11]
همچنین در حدیثی نسبتا طولانی از حضرت امیرالمؤمنین عليه السلام، با تشریح ابعاد عدالت، نتایج درخشان و تأثیرگذار آن بیان شده است. آن حضرت می فرماید: «وَ الْعَدْلُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ: عَلى غَائِصِ الْفَهْمِ، وَ غَوْرِ الْعِلْمِ، وَ زُهْرَةِ الْحُكْمِ، وَ رَسَاخَةِ الْحِلْمِ؛[12] عدالت چهار شعبه دارد: فهم دقيق، علم و دانش عميق، قضاوت صحيح و روشن و حلم و بردبارى».
در واقع كسى كه بخواهد حكم عادلانه اى كند، نخست بايد از قابليت و استعداد شايسته اى در فهم موضوع برخوردار باشد، تا هرگونه خطا در تشخيص موضوع موجب خطا در نتيجه حكم نشود. سپس آگاهى لازم را در ارتباط با حكم پيدا كند و آن را دقيقا منطبق بر موضوع نمايد. آنگاه حكم نهايى را به طور واضح و روشن و خالى از هرگونه ابهام بيان كند و در اين مسير، موانع را با حلم و بردبارى برطرف سازد.
امام در يك نتيجه گيرى حكيمانه، آثار هر يك از اين شاخه هاى چهارگانه عدالت را بيان مى كند و مى فرمايد: «فَمَنْ فَهِمَ، عَلِمَ غَوْرَ الْعِلْمِ، وَ مَنْ عَلِمَ غَوْرَ الْعِلْمِ، صَدَرَ عَنْ شَرَائِعِ الْحُكْمِ، وَ مَنْ حَلُمَ، لَمْ يُفَرِّطْ فِي أَمْرِهِ وَ عَاشَ فِي النَّاسِ حَمِيداً؛[13] كسى كه درست بيانديشد، به اعماق دانش آگاهى پيدا مى كند، و كسى كه به عمق علم و دانش برسد، از سرچشمه احكام سيراب باز می گردد، و آن كس كه حلم و بردبارى پيشه كند، گرفتار تفريط و كوتاهى در امور خود نمى شود و در ميان مردم با آبرومندى زندگى خواهد كرد».[14]
منابع:
1. پيام امام امير المومنين (ع)
2. پيام قرآن
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.