از برخی آيات قرآن، اين آثار فوق العاده زيانبار حسد در زندگى فردى و اجتماعى روشن مى شود: حسد دست برادر را به خون برادر آغشته مى‏ كند؛ انسان را از مشاهده حقّ باز مى دارد؛ فضاى جامعه را تيره و تار مى كند؛ رشته هاى محبّت را پاره مى نمايد؛ جهنّم سوزانى در دنيا براى كسانى كه به آن آلوده هستند، به وجود مى آورد.

به عنوان مثال در سوره مائده سخن از داستان فرزندان آدم است كه يكى بر ديگرى حسد برد و سرانجام دستش به خون برادر آغشته شد و نخستين قتل و جنايت در روى زمين صورت گرفت و سرآغازى براى جنايت هاى ديگر شد. در سوره یوسف نيز حسد آن قدر قوى و هولناك است كه برادران يوسف را وادار به كشتن برادر مى كند و سبب گناهان زياد ديگرى می شود؛ از جمله گفتن دروغ هاى مختلف براى كتمان جنايت خود و نسبت دادن پدر (حضرت یعقوب) به ضلالت و گمراهى و ... .

«حسد» به معناى ناراحت شدن از نعمت هايى است كه خداوند نصيب ديگران كرده. شخص حسود آرزوى زوال آن نعمت ها را دارد و حتّى در این راه ممکن است كوشش کند. در واقع مى توان گفت حسد يكى از ريشه هاى اصلّى تمام بدى هاست و از دام هاى بسيار خطرناك شيطان است. در روايات اسلامى، حسد در کنار «حرص» و «تکبّر» يكى از اصول سه گانه «كفر» شمرده شده است؛ چراکه شخص «حسود» در واقع معترض به حكمت الهى است.

نقطه مقابل حسد، «نُصح» و خيرخواهى است. به اين معنا كه نه تنها انسان خواهان زوال نعمت از ديگران نباشد، بلكه طالب بقاى نعمت و افزون شدن آن براى آنها گردد. به تعبيرى ديگر «خيرخواهى» اين است كه انسان از نعمت هايى كه نصيب ديگرى مى شود، لذّت ببرد و سعادت خود را در سعادت ديگران بداند و منافع ديگران را با منافع خود به يك چشم بنگرد.

بنابر مطالعات تاريخى، اشخاص يا جوامعى كه بهره كافى از عفّت داشته اند، از نيروهاى خداداد خود، بالاترين استفاده را برده و در سطح بالايى از آرامش و امنيت زيسته اند، اما افراد يا جوامعى كه در«شهوت پرستى» غرق شده اند، نيروهاى خود را از دست داده و در معرض سقوط قرار گرفته اند. با مراجعه به آیات و روایات پی می بریم که «شهوت جنسی» یکی از ابزارهای مهم شیطان در گمراه ساختن بندگان خدا بوده است.

مسئله «شهوت پرستي» در منابع روايى اسلام، مورد توجه فراوان قرار گرفته و بيشتر آنها بيانگر هشدار درباره پيامدهاى خطرناك آن است. شهوات دام هاى شيطان است، براي در امان ماندن از آفات بايستي خويشتن را از تسليم شدن در برابر شهوات باز داشت، ترك شهوت ها، برترين عبادت و زيباترين عادت است و كسى كه به هنگام غضب و تمايل و ترس و شهوت، مالك نفس خويش باشد، خداوند جسد او را بر آتش دوزخ حرام مى كند و ... .

«جنايت» (اعم از قتل نفس و نقص اعضا) سه صورت دارد: «عمد»، «شبه عمد» و «خطا». «قصاص» فقط در مورد جنايت عمدى است و «خطا» و «شبه عمد» تنها «ديه» دارد. قصاص در صورتى است كه جانى عاقل و بالغ باشد، بنابراين كودك نابالغ ولو ده ساله و مجنون ولو جنون دائمي داشته باشد قصاص نمي شوند؛ زيرا عمدِ آنها به حكم خطاست و تنها ديه دارد و ديه اش بر «عاقله» اوست. مقدار ديه صد شتر يا دويست گاو يا هزار گوسفند يا دويست دست لباس كه هر كدام مركّب از دو قطعه باشد يا هزار دينار است.

خانواده با از دست دادن «زن»، پرستار و مربّى خود را از دست مى دهد؛ امّا با فقدان «مرد»، پشتيبان مالی و منبع درآمد خود را از دست داده و طبعاً زيانى مضاعف مي بيند. لذا فلسفه تشريع «ديه» در راستاى جبران خسارت وارده به خانواده به نحو مطلوب و منطقى است و بدين رو ميزان خسارت وارده از نظر عرف سنجيده مى شود. و در اين زمينه قانون‌گذار حكيم، با ارزيابى دقيق خود، ميزان‌سنجى كرده است؛ بنابراين تبعيضی در ميان نيست.

قصاص مهم ترين عامل باز دارنده در مقابل جنايت است نه تکرار جنايت. زيرا از بين بردن افراد خطرناک، گاه بهترين وسيله براى رشد و تکامل اجتماع است. کما اينکه در قطع عضو فاسد بدن و حرص شاخه هاى مضرگياه چنين است. در کارايي و به روز بودن قصاص همين بس که در جوامع فاقد قصاص، آمار جنايت فوق العاده بالاست و اين نشانگر ناکارآمدي زندان و کار اجباري براي جلو گيري از وقوع جرم وجنايت است.